Солтүстік-шығыс Қазақстанның агроценоздарында жүргізілген кешенді зерттеулер жаздық бидай дақылдарына фитопатогендік жүктеме мәселесінің жоғары өзектілігін растады. Өсімдіктердің тұқымдық материалын, топырағын және жер үсті мүшелерін бақылау нәтижелері климаттық өзгерістерге де, агротехнологиялық әдістердің бұзылуына да байланысты инфекциялық фонның тұрақты қалыптасуын анықтады.

Зерттелген өңірде жаздық бидай ауруларын тудыратын негізгі қоздырғыштар Fusarium, Bipolaris, Alternaria тұқымдас саңырауқұлақтары болып табылады. Тұқымдардың патогендік микрофлораға жоғары дәрежеде зақымдануы анықталды – сұрыпқа байланысты 76 %-ға дейін, сондай-ақ, әсіресе ұзақ уақыт бойы бір дақылды тоқтаусыз өсіру кезінде топырақтың едәуір инфекциялануы тіркелді.

Жұмыста эпифитологиялық талдауға ерекше назар аударылды: аурулардың дамуы ауа райы жағдайларымен (ылғалдылық, температура, жауын-шашын жиілігі), алдыңғы дақыл түрлерімен, егіс қалыңдығымен және өсімдіктердің сұрыпқа байланысты сезімталдығымен тығыз байланысты екені көрсетілді. Патогендердің маусымдық және көпжылдық динамикасын бақылау эпифитотия қаупін бағалауға және гидротермиялық көрсеткіштер негізінде инфекцияның болжамын құруға мүмкіндік береді.

Жұмыстың ең маңызды жетістігі – фитосанитарлық мониторинг әдістерін жүйелеу, оған: тұқымның зертханалық фитосараптамасы (рулондық (орама) әдіс, орталарға себу, микроскопия); топырақтың супрессивтілігін және патогендердің конидиялар санының анықталуы; нормативтік шкалалар қолдана отырып жапырақ-сабақ пен түбір инфекциясын визуалды есепке алу кіреді.

Нәтижелердің тәжірибелік маңыздылығы өсімдіктердің алдын алу мен қорғаудың тиімді шараларының кешенін негіздеу болып табылады, оның ішінде: рационалды егіс айналымын сақтау; өскіндердің морфологиясы оңтайлы, төзімді сұрыптарды таңдау; тұқымды фунгицидтік және биологиялық препараттармен себуге дейін өңдеу; топырақ инфекциясын фитосанитарлық технологиялар арқылы бақылау жатады.

Алынған мәліметтер ғылыми зерттеулерде, агрономиялық тәжірибеде, ауыл шаруашылығы мамандарын даярлауда және астық дақылдарының ауруларына қарсы өңірлік стратегияларды әзірлеуде қолданылуы мүмкін.

Осылайша, бұл монография эпифитология мен фитопатогендерді диагностикалаудың дамуына елеулі үлес қосып, жаздық бидайды қорғаудың интеграцияланған жүйелерін құру және экологиялық-климаттық сынақтар жағдайында астық өндірісінің тұрақтылығын қамтамасыз ету үшін негіз болып табылады.